Sau nhiều năm sử dụng, một giáo sư Stanford đã quyết định từ bỏ chiếc bếp ga của mình. Quyết định được đưa ra sau khi ông mang máy đo từ phòng thí nghiệm về nhà để đo nồng độ ô nhiễm benzen mà loại bếp này tạo ra khi đun nấu.
Theo giáo sư Rob Jackson, người nghiên cứu cao cấp tại Viện Năng lượng Precourt, Đại học Stanford, việc chứng kiến nồng độ chất ô nhiễm tăng lên một cách nhanh chóng ngay tại ngôi nhà của mình là thứ đã thúc đẩy tôi thay đổi.
Benzen (C6H6) là một chất bay hơi dễ dàng, mang mùi hương thơm, nhưng lại có độc tính cực kỳ cao. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hít phải benzen với nồng độ cao có thể gây ra những căn bệnh nghiêm trọng như thiếu máu, bệnh bạch cầu và nhiều loại ung thư tế bào máu khác.
Giáo sư Rob Jackson, một nhà nghiên cứu hàng đầu tại Viện Năng lượng Precourt, Đại học Stanford, đã được chụp ảnh tại Stanford.
Theo Jan Kirsch, một bác sĩ điều trị ung thư và nhà nghiên cứu huyết học tại Đại học California, tôi thực sự không thể nghĩ ra một tác nhân hóa học nào gây ra bệnh bạch cầu mạnh hơn benzen.
Cô ấy chú ý rằng benzen là một chất gây ung thư mạnh hơn hầu hết các chất gây ung thư khác, dù nồng độ phơi nhiễm của nó thấp hơn. "Tôi không có ý định tạo hoảng loạn cho mọi người. Nhưng ý tôi là có rủi ro liên quan đến việc benzen được thải ra từ bếp ga và tất cả chúng ta đều muốn giảm thiểu chúng", bác sĩ Kirsch giải thích.
Bếp gas gây ra lượng benzen xả thải nhiều hơn cả khói thuốc lá khi hít phải.
Benzen, một chất có nguồn gốc từ dầu mỏ, thường được tìm thấy với nồng độ lớn ở bên ngoài không gian, đặc biệt là gần các khu vực như trạm xăng, nhà máy công nghiệp hoặc từ khí thải của xe cơ giới. Nhưng những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng không khí bên trong nhà cũng có thể chứa nồng độ benzen cao, bởi sự bốc hơi từ các lớp phủ như keo dán, sơn, sáp đánh bóng đồ nội thất.
Dầu Một nguồn phát hiện nguy hại tiềm ẩn, thường được nhắc tới là khói thuốc lá. Tuy nhiên, nghiên cứu mới của giáo sư Jackson chỉ ra rằng bếp ga cũng góp phần đáng kể vào sự phát thải của benzen. Những người thường xuyên nấu ăn bằng bếp ga có thể hít phải một lượng thành phần benzen vượt trội so với người không hút thuốc lá.
Theo giáo sư Jackson, điều này là nghiên cứu đầu tiên tính toán nồng độ ô nhiễm benzen trong không khí trong nhà, trong đó nguyên nhân chính được gán cho bếp ga. Để thực hiện điều này, ông và nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu không khí từ 87 căn nhà ở California và Colorado sử dụng bếp ga.
Trong khoảng 30% số bếp mà giáo sư Jackson đã thử nghiệm, ông đã phát hiện ra rằng chỉ cần một vòi đốt ga được bật ở mức lửa cao, tạo ra nhiệt độ trên 177 độ C, đã có thể phát tán nồng độ benzen cao hơn mức trung bình của khói thuốc lá thụ động.
Một nhà nghiên cứu thuộc nhóm của giáo sư Rob Jackson đang lấy mẫu không khí từ bếp ga để tiến hành nghiên cứu. Hình ảnh: Stanford.
Theo nghiên cứu, benzen được phát hiện bay từ nhà bếp đến phòng ngủ. Thậm chí sau khi bếp đã được tắt, nồng độ benzen trong phòng ngủ ở các căn nhà sử dụng bếp ga vẫn cao hơn ngưỡng trung bình gây hại cho sức khỏe. Khí benzen tiếp tục tồn tại trong phòng ngủ trong hàng giờ đồng hồ.
Theo các nhà khoa học, tuổi đời hoặc thương hiệu của bếp không gây ra sự khác biệt đáng kể về mức độ benzen được tạo ra. Điều này có nghĩa là benzen xuất phát từ propan, một loại khí hóa lỏng thường được sử dụng trong bếp ga.
Nghiên cứu cũng đã tiến hành đo đạc nồng độ benzen phát thải từ các loại bếp khác nhau như bếp từ và bếp điện hồng ngoại. Kết quả nghiên cứu cho thấy, bếp từ không sản sinh benzen. Trong khi đó, bếp hồng ngoại lại tạo ra benzen với nồng độ thấp – thấp hơn từ 10 đến 25 lần so với bếp ga – có thể do thực phẩm bị cháy xém trên bề mặt của bếp.
Trước đây, nhiều nhà khoa học cũng đã cảnh báo về khả năng gây ra các hợp chất hóa học nguy hiểm tương tự như xylene, toluene và ethylbenzen bởi bếp ga. Những chất hóa học này cũng có liên quan đến các bệnh về đường hô hấp và có thể gây ung thư.
Đã đến lúc nói lời tạm biệt với bếp ga?
Nghiên cứu mới của giáo sư Rob Jackson được đăng trên tạp chí Environmental Science & Technology đã cung cấp thêm bằng chứng cho việc tăng cường chuyển dịch từ bếp ga sang bếp điện đang diễn ra mạnh mẽ tại Mỹ và Canada.
Hiện đang diễn ra nhiều cuộc vận động tại Bắc Mỹ nhằm cấm hoặc giới hạn việc sử dụng bếp ga trong các công trình xây mới. Nguyên nhân chính là do bếp ga góp phần gia tăng quá trình biến đổi khí hậu. Đúng vậy, bởi vì bếp ga hoạt động bằng khí đốt, và khí đốt gây ra hiệu ứng nhà kính cao gấp nhiều lần so với CO2.
Hiện nay, các nghiên cứu gần đây tiếp tục chỉ ra rằng bếp ga có tác động tiêu cực đến sức khỏe của người sử dụng và những người sống trong các ngôi nhà sử dụng loại bếp này.
Vào năm 2018, một nhóm các nhà khoa học ở Canada đã tiến hành một cuộc nghiên cứu về việc sử dụng bếp ga trong các ngôi nhà của đất nước này. Kết quả thu được cho thấy nồng độ ô nhiễm oxit nitơ (NOx) luôn vượt quá ngưỡng phơi nhiễm trong một giờ do Bộ Y tế Canada quy định.
Tara Kahan, một phó giáo sư và chủ tịch của Hiệp hội Nghiên cứu Hóa chất Môi trường Canada, đã chia sẻ rằng tất cả các nhà nghiên cứu như chúng tôi đều kinh ngạc với kết quả này. Cần mất nhiều giờ để nồng độ oxit nitơ giảm xuống dưới ngưỡng sau khi tắt bếp ga.
Việc tiếp xúc với oxit nitơ được tạo ra từ việc đốt khí đốt đã được chứng minh có liên quan đến các vấn đề về hô hấp như hen suyễn và suy giảm chức năng phổi, đặc biệt là ở trẻ em. Một phân tích tổng hợp năm 2013 từ 41 nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc bệnh hen suyễn ở trẻ em sống trong một ngôi nhà sử dụng ga để nấu ăn tăng cao hơn 42%.
Theo một nghiên cứu được tiến hành tại Mỹ vào năm 2022, khoảng 13% trẻ em ở nước này mắc bệnh hen suyễn do việc sống trong các căn nhà sử dụng bếp ga. Ngược lại, một nghiên cứu khác đề xuất sự chuyển đổi từ bếp ga sang bếp điện để giảm nguy cơ hen suyễn cho trẻ em lên đến 20%.
Sau khi nghiên cứu, tôi đã quyết định thay thế bếp ga trong nhà bằng một chiếc bếp từ", phó giáo sư Kahan khẳng định. Việc chuyển từ bếp ga sang bếp từ hay bếp điện hồng ngoại là một quyết định khó khăn, nhưng đảm bảo không khiến bạn cảm thấy hối hận.
Tôi yêu chiếc bếp ga của tôi rất nhiều, nhưng từ hai năm trước, tôi đã đành phải vứt bỏ nó và chuyển sang sử dụng bếp từ. Tôi làm điều này mà không cần suy nghĩ nhiều và chẳng hề hối hận bao giờ. Tại sao vậy? Bởi vì bếp ga không chỉ gây biến đổi khí hậu mà còn gây hại cho sức khỏe của chúng ta, như Katharine Anne Scott Hayhoe, giáo sư nghiên cứu về khí quyển đến từ Canada đã chia sẻ.
Khi tiến hành đo khí NOx trong gần bếp ga, kết quả cho thấy chỉ số đạt 0,159 phần triệu hoặc 159 ppb, vượt quá ngưỡng an toàn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 106 ppb.
Với phần của mình, giáo sư Rob Jackson cho biết ông đã phải suy nghĩ rất kỹ vì chiếc bếp ga ông đang sử dụng là loại tích hợp lò nướng. "Tôi không muốn vứt bỏ chiếc lò nướng điện còn hoạt động tốt", ông nói. Tuy nhiên, vì không thể tháo rời phần bếp ga trên, giáo sư Jackson đã phải bỏ cả chiếc bếp và chuyển sang nấu ăn bằng một chiếc bếp từ di động.
Hơn nữa, ông đề nghị mọi người hãy kích hoạt máy hút mùi đặc biệt là khi sử dụng bếp ga. "Trước khi tôi tiến hành nghiên cứu này, tôi không bao giờ bật máy hút mùi khi nấu ăn. Nhưng hiện nay, tôi luôn bật chúng và cầu xin bạn bè và gia đình của tôi cũng làm vậy".
Dù như vậy, phó giáo sư Kahan bày tỏ rằng máy hút mùi chỉ có thể giảm thiểu ô nhiễm ở mức độ nhất định. Về bản chất, những thiết bị này chỉ hút không khí, đẩy qua hệ thống lọc, rồi trả lại không khí vào trong nhà mà không làm thoát ra ngoài.
Các loại máy hút mùi dân dụng không được thiết kế để có khả năng lọc nhiều chất độc hại. Do đó, hướng tiếp cận tốt nhất vẫn là chuyển sang sử dụng bếp điện và đảm bảo việc thông gió tốt trong phòng bếp và căn nhà của bạn.
Tham khảo Stanford, Theverge, Cbc
