Mới đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gây chú ý khi bày tỏ sự ủng hộ đối với ống hút nhựa, điều này đã khơi dậy một cuộc tranh luận sôi nổi về việc sử dụng nhựa trong bối cảnh những lo ngại về ảnh hưởng đến môi trường đang gia tăng. Hành động này không chỉ được coi là gây tranh cãi mà còn làm nổi bật thực trạng ô nhiễm nhựa đang gia tăng trên toàn cầu. Đặc biệt, vi nhựa - những mảnh nhựa nhỏ li ti đã xâm nhập vào hệ sinh thái và thậm chí vào cơ thể con người, đang trở thành vấn đề đáng lo ngại mà chúng ta cần đối mặt.
Để giải quyết vấn đề vi nhựa, các nhà nghiên cứu từ Đại học Monash đã phát triển một chương trình trí tuệ nhân tạo tiên tiến. Chương trình này mang đến khả năng phân tích vi nhựa nhanh chóng và chính xác. Mặc dù nhận thức về vi nhựa đã gia tăng, vẫn còn thiếu dữ liệu chi tiết về từng chủng loại và hành trình di chuyển của chúng trong môi trường. Công cụ AI mới này áp dụng thuật toán máy học hiện đại, cho phép phân tích hàng nghìn mẫu vi nhựa trong vài giây, trong khi nếu thực hiện thủ công, công việc này có thể kéo dài cả vài tháng.
Việc xác định vi nhựa không chỉ đơn giản là dùng kính hiển vi mà còn đòi hỏi sự tinh tế trong phân tích. Nhiều chất liệu tự nhiên như vỏ sò hoặc tảo có hình dáng rất giống với vi nhựa, gây khó khăn trong việc phân loại. Để khắc phục vấn đề này, chương trình trí tuệ nhân tạo tại Monash đã ứng dụng công nghệ quang phổ hồng ngoại biến đổi Fourier (FTIR) để phân tích thành phần hóa học của các mẫu. Phương pháp này giúp các nhà khoa học xác định những đặc điểm riêng biệt của từng loại nhựa, từ đó tạo ra cơ sở dữ liệu vi nhựa toàn diện đầu tiên trên toàn cầu.
Dự án đột phá này do nghiên cứu sinh tiến sĩ Frithjof Herb dẫn dắt, dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Khay Fong từ Khoa Hóa học tại Đại học Monash. Tiến sĩ Frithjof Herb cho biết: “Chúng tôi đang tìm cách vượt qua một rào cản lớn trong cuộc chiến chống vi nhựa. Công cụ này cho phép phân tích dữ liệu quy mô lớn, giúp chúng tôi hình dung rõ hơn về nguồn gốc và hành trình của vi nhựa.”
Một điểm nổi bật của công cụ AI này là khả năng thích ứng với sự biến đổi liên tục của nhựa. Theo Herbert, "Nhựa luôn thay đổi, từ quy trình sản xuất đến cách thức phân hủy trong môi trường. Các phương pháp truyền thống thường không theo kịp, nhưng AI của chúng tôi có khả năng cập nhật nhanh chóng các dữ liệu mới." Đáng chú ý, chương trình này có thể hoạt động hiệu quả trên những chiếc laptop thông thường, mở ra cơ hội cho nhiều nhà nghiên cứu trên toàn cầu tiếp cận và ứng dụng.
Tại Việt Nam và nhiều quốc gia đang phát triển, công nghệ mới đang hứa hẹn tạo ra bước đột phá trong cuộc chiến chống ô nhiễm vi nhựa tại các tuyến đường thủy quan trọng. Trước tình trạng đô thị hóa gia tăng cùng với mối lo ngại về ô nhiễm nhựa, các nghiên cứu tiên tiến trở nên vô cùng cần thiết để bảo vệ hệ sinh thái. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào giám sát môi trường giúp các nhà khoa học và quản lý đưa ra những giải pháp hiệu quả, ngăn chặn ô nhiễm vi nhựa ngay từ gốc.
Theo số liệu từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, hàng năm, Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa. Trong số đó, từ 0,28 đến 0,73 triệu tấn rác kết thúc trong đại dương. Đáng chú ý, chỉ 27% lượng rác nhựa này được tái chế, dẫn đến tình trạng nghiêm trọng cho hệ sinh thái biển. Hệ quả là cuộc sống của hàng triệu người dân sống ven biển bị ảnh hưởng nặng nề.
