CÔNG NGHỆ

Trong thời gian vừa qua, nhiều cá nhân đã bị sa bẫy của những trò lừa đảo tài chính sử dụng công nghệ Deepfake với trình độ "tối tân" nhờ vào việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Lừa hàng chục triệu USD

Vào sáng ngày 11-8, một chuyên gia an ninh mạng nổi tiếng của Việt Nam đã đăng tải một video clip sử dụng công nghệ giả mạo AI Deepfake, được tạo ra từ một bức ảnh chân dung. Chuyên gia này mong muốn chứng minh cho cộng đồng mạng xã hội thấy rằng công nghệ Deepfake, khi được tăng cường bởi AI, sẽ trở nên "vượt bậc". Nếu có được file giọng nói của người đó, video giả mạo sẽ trở nên "thuyết phục hơn".

Công ty Chứng khoán VPS (VPS) đã phát đi thông báo đến khách hàng về một hình thức lừa đảo mới mang tên Deepfake. Gần đây, các tổ chức tài chính đã ghi nhận nhiều trường hợp kẻ gian lợi dụng công nghệ Deepfake để tạo ra hình ảnh và giọng nói giả nhằm dụ dỗ, lừa đảo nạn nhân mở các tài khoản ảo hoặc chiếm đoạt thông tin nhạy cảm cùng các dữ liệu xác thực sinh trắc học. Dựa trên những thông tin này, các tội phạm có thể lập ra các tài khoản giả, qua đó đánh lừa các quy trình xác thực sinh trắc học của các nền tảng giao dịch và gây rối. Nhóm nghiên cứu bảo mật tại Công ty IBM (Mỹ) đã chỉ ra rằng tội phạm công nghệ có khả năng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ Deepfake trong hình ảnh và âm thanh để kiểm soát và thao túng các cuộc họp trực tuyến thông qua âm thanh hoặc video.

Theo tin từ báo South China Morning Post, một vụ lừa đảo sử dụng công nghệ Deepfake đã gây chấn động tại Hồng Kông (Trung Quốc) cách đây vài tháng. Một nhân viên tài chính của Công ty Kỹ thuật Arup (Anh) đã bị các kẻ gian qua mặt, khiến anh ta chuyển số tiền lên tới hơn 25 triệu USD. Những kẻ lừa đảo đã sử dụng Deepfake để tạo ra một cuộc gọi trực tuyến, trong đó có sự xuất hiện của giám đốc tài chính cùng một số nhân viên khác. Trong cuộc họp đông đủ người đó, nhân viên tài chính đã nhận được "lệnh" chuyển tiền từ "sếp" của mình mà không hay biết người đó thực chất là một "sếp Deepfake". Cũng với chiêu trò "cuộc gọi trực tuyến" bằng công nghệ Deepfake, các tội phạm công nghệ đã lừa một nhân viên tài chính khác ở tỉnh Sơn Tây (Trung Quốc) chuyển cho chúng 1,86 triệu nhân dân tệ (khoảng 262.000 USD) vì anh ta tin rằng mình đang nhận lệnh từ "sếp" qua điện thoại.

Các chuyên gia đã cảnh báo rằng bọn tội phạm không chỉ sử dụng công nghệ Deepfake để thực hiện các hành vi lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản; mà hiện nay, với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, chúng còn khai thác công nghệ giả mạo "cực kỳ tinh vi" này cho nhiều mục đích khác nhau. Trên thế giới đã ghi nhận nhiều vụ việc sử dụng Deepfake để thao túng giá cổ phiếu; phát tán thông tin, hình ảnh, video khiêu dâm giả mạo nạn nhân với ý định bôi nhọ uy tín và tống tiền…

Kiểm tra chéo bằng nhiều nguồn

Vào ngày 9-8, Trung tâm Xử lý tin giả và Thông tin xấu độc Việt Nam (VAFC), trực thuộc Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử của Bộ Thông tin và Truyền thông, đã phát đi thông báo cảnh báo rằng việc tống tiền bằng công nghệ Deepfake đang trở thành một hình thức lừa đảo hết sức nguy hiểm. Gần đây, trung tâm đã tiếp nhận thông tin từ ông Q.T.L. về việc các đối tượng xấu đã sử dụng Deepfake để cắt ghép ảnh chân dung và phát tán những hình ảnh nhạy cảm, bao gồm cả hình ảnh của ông, trên mạng xã hội với mục đích làm mất uy tín cá nhân. Sau đó, kẻ lừa đảo đã liên hệ với ông và yêu cầu ông chuyển tiền vào ví điện tử, đồng thời yêu cầu xác nhận qua email.

Công ty công nghệ Bkav đã đưa ra cảnh báo rằng ngay cả khi bạn thực hiện một cuộc gọi video và có thể thấy mặt, nghe rõ giọng nói của người thân hay bạn bè, điều đó vẫn không đảm bảo rằng đây là thật. Bkav thường xuyên nhận được thông tin và yêu cầu hỗ trợ từ những nạn nhân liên quan đến các vụ lừa đảo tương tự. Các chuyên gia của Bkav cho biết, kẻ gian thường sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra các video giả mạo với gương mặt và giọng nói của tài khoản Facebook mà chúng đã chiếm đoạt một cách lén lút. Khi được yêu cầu thực hiện cuộc gọi video để xác minh, chúng sẽ đồng ý nhưng nhanh chóng ngắt kết nối để tránh bị phát hiện. Ông Nguyễn Tiến Đạt, Tổng Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mã độc (AntiMalware) của Bkav, chia sẻ: "Khả năng sử dụng AI để thu thập và phân tích dữ liệu người dùng giúp kẻ lừa đảo đưa ra những chiến lược tinh vi hơn. Điều này có nghĩa là độ phức tạp của các kịch bản lừa đảo kết hợp giữa Deepfake và GPT sẽ ngày càng tăng, làm cho việc nhận diện những hành vi lừa đảo trở nên khó khăn hơn nhiều".

Các chuyên gia về an ninh mạng đưa ra lời khuyên rằng trong thời đại công nghệ AI, mọi người cần phải trang bị cho bản thân khả năng ứng phó với những hành vi của những kẻ xấu lợi dụng công nghệ AI này. Cách an toàn nhất là phải thật cẩn thận đối với tất cả các loại thông tin như chữ viết, hình ảnh, và video trên mạng, đặc biệt là trên các nền tảng mạng xã hội. Không chỉ nên nghi ngờ mà còn cần tránh chia sẻ thông tin cho tới khi có thể xác minh nguồn gốc và tính xác thực của chúng. Người dùng cũng cần luôn cẩn trọng với những yêu cầu kết bạn từ những người lạ trên mạng xã hội.

Với những tin nhắn, cuộc gọi yêu cầu vay tiền, nhờ vả, hoặc mời gọi tham gia các "dự án" kiểu "công việc nhẹ, lương cao"... Người dùng không nên quá tin tưởng vào các cuộc gọi video nhằm xác minh danh tính, mà cần phải xác nhận qua các phương tiện liên lạc khác. Nếu phát hiện mình bị lừa đảo, hãy lưu giữ tất cả các bằng chứng liên quan (tin nhắn, email, hình ảnh, video...) và nhanh chóng liên hệ với cơ quan công an gần nhất để được hỗ trợ.