Sau đại dịch COVID-19, máy lọc không khí đã nhanh chóng trở thành một vật dụng thiết yếu trong nhiều hộ gia đình Việt Nam. Nhiều người tin tưởng vào khả năng diệt virus và bảo vệ sức khỏe mà các sản phẩm này hứa hẹn mang lại. Tuy nhiên, một nghiên cứu khoa học quy mô lớn vừa được công bố đã chỉ ra rằng phần lớn các công nghệ này chưa bao giờ được thử nghiệm trên người. Điều này dấy lên lo ngại về hiệu quả và sự an toàn của chúng.
Một đội ngũ khoa học gia từ nhiều quốc gia vừa hoàn thành đánh giá toàn diện 672 nghiên cứu liên quan đến công nghệ làm sạch không khí, kéo dài từ năm 1920 đến nay. Kết quả nghiên cứu, được công bố trên tạp chí danh tiếng Annals of Internal Medicine, đã hé lộ một thực trạng đáng lo ngại.
Nghiên cứu gần đây chỉ ra một thực tế đáng chú ý về máy lọc không khí. Mặc dù sản phẩm này được quảng cáo mạnh mẽ với khả năng ngăn ngừa các bệnh lây qua không khí, có đến hơn 90% thử nghiệm được tiến hành trong không gian trống, thiếu sự hiện diện của con người. Chỉ khoảng 8% trong số gần 700 nghiên cứu được thực hiện trong điều kiện thực tế có sự tham gia của người dùng. Thông tin này gợi mở những câu hỏi thú vị về hiệu quả thực sự của máy lọc không khí trong cuộc sống hàng ngày.
Dù một thiết bị có khả năng loại bỏ bụi và vi khuẩn trong không gian trống, chưa có nghiên cứu nào chứng minh rằng nó thực sự làm giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh cho người dùng. Các công nghệ tiên tiến như oxy hóa quang xúc tác và bộ lọc nano, mặc dù được quảng cáo rầm rộ, lại thiếu các thử nghiệm lâm sàng chứng minh hiệu quả trên con người. Điều này đặt ra câu hỏi về độ tin cậy của những sản phẩm này trong việc bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.
Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng một số công nghệ diệt khuẩn chủ động, bao gồm tia UV và plasma, có thể sản sinh ra các hợp chất hóa học như ozone và formaldehyde. Đây đều là những chất có khả năng gây ảnh hưởng xấu đến hệ hô hấp khi được hít phải. Điều này mở ra những mối lo ngại mới về tính an toàn của các công nghệ diệt khuẩn hiện hành.
Trong số 112 nghiên cứu liên quan đến các công nghệ này, chỉ có 14 nghiên cứu thực hiện kiểm tra sự hiện diện của các sản phẩm phụ nguy hiểm. Điều này cho thấy một lỗ hổng lớn trong việc kiểm định an toàn, hoàn toàn không phù hợp với các tiêu chuẩn nghiêm ngặt mà ngành dược phẩm yêu cầu.
Các tác giả của nghiên cứu khẳng định rằng phát hiện này không đồng nghĩa với việc tất cả máy lọc không khí đều kém hiệu quả. Thực tế, các bộ lọc HEPA truyền thống đã được chứng minh là có khả năng hiệu quả trong việc loại bỏ các hạt vật chất, góp phần cải thiện chất lượng không khí trong không gian sống.
Người tiêu dùng cần thận trọng khi tiếp nhận các quảng cáo quá mức về khả năng "tiêu diệt virus" hay "ngăn ngừa lây nhiễm bệnh" từ các công nghệ mới. Nếu chưa có thử nghiệm lâm sàng trên con người, những cam kết này vẫn chỉ dừng lại ở lý thuyết. Vấn đề an toàn và hiệu quả trong thực tiễn vẫn đang để ngỏ, mà chưa có câu trả lời cụ thể.
