Gần bốn thập kỷ trước, sự bùng nổ của máy tính cá nhân đã tạo nên một "nghịch lý năng suất" khiến giới kinh tế đau đầu. Trong khi nhiều công ty đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, năng suất lao động lại không có sự cải thiện rõ rệt. Thời điểm hiện tại, tình thế tương tự đang diễn ra với sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo tạo sinh (Generative AI - GenAI), khiến cho nhiều người đặt ra câu hỏi về hiệu quả thực sự của các khoản đầu tư này trong việc thúc đẩy năng suất lao động.
Kỳ vọng lớn, thực tế phũ phàng
Thế giới công nghệ hiện đang chứng kiến cuộc đua không ngừng giữa các chatbot thông minh, nổi bật là ChatGPT. Các tên tuổi lớn như Google và Microsoft cùng nhiều startup nổi bật liên tục giới thiệu những sản phẩm mới. Những sản phẩm này được kỳ vọng sẽ cách mạng hóa từ ngành kế toán cho đến dịch vụ khách hàng. Nhiều giám đốc điều hành tự tin khẳng định rằng trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế gần một nửa công việc văn phòng, mang lại sự chuyển mình hoàn toàn trong phương thức làm việc của con người.
Chúng ta không thể phủ nhận rằng thực tế hiện tại đang phức tạp hơn nhiều so với những gì mà mọi người thường nghĩ.
Theo báo cáo từ McKinsey & Company, gần 80% doanh nghiệp toàn cầu đã áp dụng công nghệ AI tạo sinh, tuy nhiên nhiều công ty vẫn chưa thấy được sự cải thiện rõ ràng về lợi nhuận. IDC dự đoán rằng chi tiêu cho GenAI trong năm nay có khả năng tăng gần gấp đôi, đạt con số 61,9 tỷ USD. Thế nhưng, một khảo sát của S&P Global chỉ ra rằng 42% doanh nghiệp đã quyết định ngừng phần lớn các dự án AI vào cuối năm 2024, tăng đáng kể so với 17% trong năm trước đó.
Thất bại trong một dự án không chỉ do các vấn đề kỹ thuật mà còn bởi những yếu tố con người. Nỗi lo mất việc của nhân viên khiến họ không thể tập trung tối đa vào công việc. Bên cạnh đó, sự thiếu tin tưởng từ phía khách hàng cũng góp phần làm giảm hiệu quả. Hơn nữa, kỹ năng vận hành chưa được cập nhật kịp thời cũng là một rào cản lớn trong quá trình phát triển.
Nhiều người đặt câu hỏi về sự chênh lệch rõ rệt giữa kỳ vọng và thực tiễn trong lĩnh vực công nghệ hiện nay. Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân không chỉ nằm ở các thách thức công nghệ, chẳng hạn như hiện tượng chatbot "ảo giác" - khi máy móc tạo ra thông tin sai lệch. Một yếu tố quan trọng khác chính là con người. Alexander Johnston, nhà phân tích cao cấp tại S&P Global, nhấn mạnh rằng sự thiếu hụt kỹ năng cùng với thái độ e ngại của nhân viên đối với công nghệ mới đang trở thành chướng ngại vật lớn trong việc áp dụng giải pháp công nghệ hiệu quả.
Một trong những thách thức lớn mà công nghệ AI hiện nay đang đối mặt là hiện tượng "ảo giác". Hiện tượng này xảy ra khi các mô hình AI sản sinh ra thông tin không chính xác hoặc sai lệch, nhưng lại có vẻ thuyết phục. Điều này tạo ra rủi ro trong việc áp dụng AI, nhất là trong những lĩnh vực đòi hỏi sự chính xác cao.
Nhiều nhân viên hiện đang tỏ ra lo lắng và có thái độ tiêu cực về khả năng AI sẽ thay thế vị trí công việc của họ. Diễn biến này đang gây ra không ít khó khăn trong việc triển khai công nghệ mới tại các công ty. Sự lo ngại này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý làm việc mà còn cản trở sự phát triển và ứng dụng hiệu quả của AI trong môi trường doanh nghiệp.
Để tối ưu hóa việc sử dụng AI, nhân viên cần được đào tạo và trang bị kiến thức chuyên môn mới. Một trong những thách thức lớn hiện nay là tình trạng thiếu hụt nhân lực có kỹ năng về AI cũng như chuyên gia thiết lập và vận hành hệ thống máy học (MLOps). Việc này đang gây cản trở đáng kể cho sự phát triển công nghệ trong ngành.
Theo nhận định từ tờ New York Times, nhiều công ty hiện nay đang triển khai AI theo hướng "từ dưới lên". Điều này có nghĩa là các bộ phận nhỏ trong doanh nghiệp tự tiến hành thử nghiệm, dẫn đến tình trạng các dự án trở nên rời rạc và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban. Việc này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả tổng thể trong việc áp dụng công nghệ AI, làm mất đi những lợi ích tiềm năng mà giải pháp này mang lại cho tổ chức.
Chi phí cho việc đào tạo, vận hành và duy trì các mô hình GenAI là rất lớn, yêu cầu một khối lượng tài nguyên tính toán đáng kể. Bên cạnh đó, việc đánh giá lợi tức đầu tư (ROI) từ các dự án AI lại trở nên phức tạp, dẫn đến không ít dự án bị hủy bỏ. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các công ty khi quyết định đầu tư vào công nghệ tiên tiến này.
Gartner, công ty tư vấn và nghiên cứu công nghệ hàng đầu, đã chỉ ra rằng trí tuệ nhân tạo (AI) đang tiến vào giai đoạn được gọi là "hố sâu của sự vỡ mộng". Dự báo cho thấy rằng giai đoạn này sẽ đạt đến đỉnh điểm vào năm sau. Đây là bước chuyển tiếp quan trọng trước khi AI trở thành công cụ năng suất phổ biến và được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực.
Quá trình phát triển của PC và Internet đã trải qua những giai đoạn thú vị. Ban đầu, sự xuất hiện của chúng mang lại nhiều hào hứng và kỳ vọng. Tuy nhiên, không phải mọi thứ đều diễn ra suôn sẻ. Giai đoạn đầu chứng kiến những thách thức trong việc ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. Cuối cùng, sự kiên trì đã dẫn đến một cuộc bùng nổ về hiệu quả và tiềm năng mà chúng ta đang hưởng lợi ngày nay.
Hiện nay, những "người thắng" chủ yếu trong lĩnh vực công nghệ bao gồm Microsoft, Google và Amazon, đều đang tận dụng lợi thế từ dịch vụ trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, Nvidia tiếp tục nắm giữ vị thế thống trị trong thị trường chip AI. Tuy nhiên, đối với các ngành nghề không thuộc lĩnh vực công nghệ, lợi ích từ AI vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm và chưa thể khai thác triệt để.
Không phải tất cả những nỗ lực đều dẫn đến thất bại. Nhiều doanh nghiệp hiện đang khám phá những phương pháp tích cực để kết hợp trí tuệ nhân tạo vào quy trình làm việc của mình. Thay vì sự thay thế con người, họ nhìn nhận AI như một trợ thủ đắc lực, giúp tối ưu hóa hiệu suất và nâng cao chất lượng công việc.
USAA, một tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực bảo hiểm và ngân hàng, vừa giới thiệu một trợ lý AI tiên tiến. Công cụ này được thiết kế để nâng cao hiệu suất cho 16.000 nhân viên dịch vụ khách hàng, giúp họ nhanh chóng tìm kiếm thông tin và cung cấp những câu trả lời chính xác cho khách hàng. Sự chuyển mình này không chỉ mang lại lợi ích trong việc nâng cao chất lượng phục vụ mà còn tạo ra trải nghiệm người dùng tốt hơn.
Johnson Controls, một nhà cung cấp hàng đầu trong lĩnh vực thiết bị xây dựng, đã ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ kỹ thuật viên trong các quy trình sửa chữa. Nhờ vào ứng dụng AI này, thời gian xử lý mỗi cuộc gọi sửa chữa được giảm đáng kể, tiết kiệm từ 10 đến 15 phút. Sự đổi mới này không chỉ nâng cao hiệu quả làm việc mà còn mang lại trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng.
Ngân hàng lớn nhất nước Mỹ, JPMorgan Chase, đã có một bước tiến mới trong lĩnh vực công nghệ khi giới thiệu trợ lý AI nội bộ dành cho 200.000 nhân viên. Sau khi cấm sử dụng ChatGPT vì lý do bảo mật, ngân hàng này giờ đây đã áp dụng công nghệ AI để tối ưu hóa hiệu suất làm việc. Theo thông tin từ công ty, trợ lý AI này có khả năng giúp nhân viên tiết kiệm đến 4 giờ mỗi tuần cho các công việc văn phòng cơ bản. Sự đổi mới này không chỉ nâng cao hiệu quả làm việc mà còn khẳng định cam kết của JPMorgan Chase trong việc ứng dụng công nghệ tiên tiến vào môi trường làm việc.
Các ví dụ nêu bật rằng thành công không đến từ việc sử dụng AI một cách ngẫu hứng. Thay vào đó, chìa khóa nằm ở việc tích hợp AI một cách chiến lược và có lộ trình rõ ràng. Quan trọng hơn, việc này cần hướng đến việc hỗ trợ và nâng cao khả năng cho đội ngũ nhân viên.
Giám đốc thông tin toàn cầu của JPMorgan, Lori Beer, đã đưa ra quan điểm mạnh mẽ về việc quản lý các dự án. Bà khẳng định rằng việc ngừng một số dự án không phải là điều đáng lo ngại mà thực tế còn thể hiện sự thông minh trong chiến lược. JPMorgan đang nỗ lực tối ưu hóa nguồn lực và hướng tới những mục tiêu quan trọng hơn trong tương lai.
Hiện tại, AI chủ yếu giữ vai trò hỗ trợ, chưa thể thay thế hoàn toàn trong nhiều lĩnh vực. Công nghệ này mang đến những công cụ hữu ích, giúp nâng cao hiệu quả công việc và sáng tạo. Tuy nhiên, yếu tố con người vẫn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hình và điều hướng những tiến bộ này.
Thay đổi căn bản
Theo báo cáo của McKinsey, có hai loại ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) chính. Loại đầu tiên là ứng dụng ngang (horizontal), bao gồm chatbot và trợ lý ảo, dễ triển khai cho nhiều bộ phận nhưng khó đánh giá về lợi ích tài chính. Loại thứ hai là ứng dụng dọc (vertical), được tích hợp sâu vào các quy trình cụ thể như sản xuất, tài chính hay chuỗi cung ứng. Mặc dù có tiềm năng lớn, loại này yêu cầu một hạ tầng dữ liệu vững chắc, kỹ năng chuyên môn và thời gian thích nghi lâu dài.
Nhiều doanh nghiệp hiện nay vẫn chỉ dừng lại ở việc "dùng thử" các phương pháp mới mà chưa thực sự đi sâu vào việc tạo ra sự thay đổi căn bản. Điều này khiến họ vẫn chậm chân so với những đối thủ dám tiên phong ứng dụng các chiến lược đột phá. Để thực sự phát triển, doanh nghiệp cần mạnh dạn đầu tư và áp dụng những cải tiến một cách triệt để.
Một nghiên cứu từ MIT Sloan đã chỉ ra rằng việc triển khai trí tuệ nhân tạo (A.I.) có thể gây ra sự giảm sút năng suất trong giai đoạn đầu. Nguyên nhân chính là những chi phí cần thiết để điều chỉnh như đầu tư vào hạ tầng, đào tạo nhân viên và tối ưu hóa quy trình làm việc. Tuy nhiên, sau khi vượt qua giai đoạn chuyển đổi này, các doanh nghiệp sẽ bắt đầu nhận thấy những lợi ích bền vững mà A.I. mang lại.
AI có khả năng giúp cá nhân hoàn thành công việc nhanh chóng hơn. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp không điều chỉnh toàn bộ quy trình làm việc để tận dụng thời gian rảnh rỗi từ việc ứng dụng công nghệ này, năng suất của toàn đội ngũ sẽ không được cải thiện. Việc tối ưu hóa quy trình là chìa khóa để phát huy hiệu quả mà AI mang lại.
Theo báo cáo từ Atlassian, lập trình viên có thể tiết kiệm tới 10 giờ mỗi tuần nhờ sự hỗ trợ của AI. Tuy nhiên, thời gian tiết kiệm này lại bị bù đắp bởi những vấn đề tổ chức như giao tiếp kém, thiếu tài liệu và chỉ đạo không rõ ràng. Đặc biệt, nhiều chuyên gia bày tỏ lo ngại rằng việc quá phụ thuộc vào công nghệ AI có thể dẫn đến sự giảm sút trong khả năng học hỏi, sáng tạo. Khi AI gặp trục trặc, tư duy của người lao động cũng có thể bị ảnh hưởng, đặt ra thách thức cho tương lai của ngành công nghiệp.
GenAI hiện tại chủ yếu phục vụ như một công cụ hỗ trợ cho con người. Tuy nhiên, để thực sự tạo ra chuyển biến sâu sắc, các doanh nghiệp cần tích hợp trí tuệ nhân tạo theo hướng các nền tảng tự động hóa. Những nền tảng này sẽ có khả năng thực hiện các tác vụ từ đầu đến cuối mà không cần sự giám sát liên tục, từ đó nâng cao hiệu suất và tối ưu hóa quy trình làm việc. Điều này sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho sự đổi mới và phát triển trong các lĩnh vực khác nhau.
Để thực hiện sự chuyển đổi này, các doanh nghiệp cần một mô hình kinh tế và cấu trúc tổ chức hoàn toàn mới. Họ cần lập một chiến lược cụ thể, đầu tư vào nguồn nhân lực và sẵn sàng tái cấu trúc quy trình làm việc. Chỉ khi đó, họ mới có thể tận dụng tối đa sức mạnh của trí tuệ nhân tạo.
AI có khả năng cách mạng hóa mọi khía cạnh của doanh nghiệp, bao gồm bán hàng, sản xuất và tài chính. Tuy nhiên, việc đạt được hiệu quả tối ưu từ công nghệ này không phải chuyện ngày một ngày hai; ít nhất cần từ 5 năm trở lên để các ứng dụng AI phát huy tối đa tiềm năng của chúng. Việc dừng lại các dự án AI không thành công là điều bình thường, bởi đây chính là một phần quan trọng trong quá trình đổi mới và phát triển.
Chuyên gia từ MIT, Andrew McAfee, đã chỉ ra rằng sức mạnh công nghệ là một yếu tố thiết yếu trong quá trình phát triển. Tuy nhiên, để đạt được sự chuyển mình kinh tế nhanh chóng, các doanh nghiệp cần tìm ra mô hình ứng dụng hiệu quả nhất.
Để giải quyết nghịch lý hiện tại, các doanh nghiệp cần xác định rõ ràng mục tiêu về tỷ lệ hoàn vốn (ROI). Thay vì đơn thuần chạy theo xu hướng, việc đầu tư vào đào tạo nhân viên và thay đổi văn hóa làm việc là cần thiết nhằm giảm bớt kháng cự trong nội bộ. Đặc biệt, hãy tích hợp trí tuệ nhân tạo vào quy trình chính một cách toàn diện, không chỉ giới hạn ở các dự án thử nghiệm nhỏ. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả hoạt động.
Các nhà đầu tư cần phải kiên nhẫn trong lĩnh vực game. Giống như máy tính và internet, lợi nhuận thực sự trong ngành công nghiệp này thường không ngay lập tức xuất hiện. Đôi khi, hiệu quả kinh tế chỉ được bộc lộ sau nhiều năm nỗ lực và đầu tư. Việc xây dựng một sản phẩm chất lượng cao và xây dựng cộng đồng người chơi cần thời gian, do đó hãy chuẩn bị tâm lý và nguồn lực để chờ đợi kết quả lâu dài.
Trong bối cảnh hiện tại, lĩnh vực AI tạo sinh đang mở ra một cuộc chơi đầy hứa hẹn nhưng cũng không kém phần thử thách. Trong khi các tập đoàn công nghệ lớn thu lợi nhanh chóng, nhiều doanh nghiệp khác vẫn phải đầu tư hàng tỷ USD mà chưa thể thấy ngay kết quả. Tuy nhiên, việc từ bỏ quá sớm có thể khiến họ bị tụt lại phía sau trong xu thế phát triển này. Để không đánh mất cơ hội, quyết tâm và sự kiên trì là điều cần thiết trong cuộc đua này.
Những nỗ lực ban đầu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo đang gặp phải nhiều khó khăn, điều này không quá bất ngờ. Theo ông McAfee từ MIT, quá trình đổi mới thường phải trải qua nhiều thất bại trước khi đạt được thành công.
*Nguồn: NYT, Fortune, BI
