CÔNG NGHỆ

Lựa chọn lối sống không tiền mặt

Thế hệ Z, những con người chào đời vào khoảng giữa thập kỷ 90 cho tới đầu thập kỷ 2000, ngày càng trở thành động lực chủ chốt trong việc quyết định sự biến động của thị trường. Trái với các thế hệ trước đó, thế hệ Z lại có thiên hướng ưu tiên sử dụng công nghệ và hưởng ứng với hình thức thanh toán số hóa hơn là tiền mặt.

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã công khai số liệu cho biết, mức độ phổ biến của việc thanh toán qua mã QR tại Việt Nam đang tăng lên từng ngày, trong khi việc sử dụng ATM đang có xu hướng giảm đi về cả số lần giao dịch và giá trị của chúng. Cụ thể, trong 5 tháng đầu năm 2023, giao dịch thực hiện qua Internet có sự tăng 75,54% về số lần giao dịch, còn giao dịch qua ứng dụng di động tăng 64,26%. Đặc biệt, giao dịch bằng mã QR chứng kiến sự tăng trưởng ngoạn mục 151,14%.

Nguyên nhân chủ yếu khiến rất nhiều người, nhất là giới trẻ lựa chọn không cầm tiền mặt là do sự thuận tiện. Việc thanh toán các khoản chi hàng ngày nhỏ như mua cà phê, ăn trưa bằng một cái chạm trên di động trở nên dễ dàng. Hơn thế nữa, việc thanh toán không qua tiền mặt giúp hạn chế nguy cơ mất mát và bị trộm cắp.

Không còn lý do nào để tiếp tục sử dụng tiền mặt, bởi vì hiện nay, kể cả những gánh hàng rong, xe bánh mì, hủ tiếu trên đường phố cũng đã đều được trang bị mã QR Code cho việc thanh toán", cậu bé trẻ tuổi Huy Tân sống ở quận 7 đã từng bày tỏ như thế khi được hỏi về lý do chọn phong cách sống "không tiền mặt".

Ngày càng nhiều giới trẻ chọn hình thức thanh toán không dùng tiền mặt. Các chuyên gia dự đoán rằng vào năm 2025, trị giá giao dịch bằng tiền mặt tại các cửa hàng bán lẻ chỉ còn chiếm 18% tổng số. Điều này cho thấy xu hướng tiêu dùng sẽ còn tiếp tục thay đổi hướng về mặt số hoá.

Cách tiêu dùng thông minh khi không có tiền mặt

Sự chuyển hóa từ việc sử dụng tiền mặt sang giao dịch kỹ thuật số mô tả cách thức Gen Z quản lý chi tiêu một cách thông minh hơn. Điểm mạnh của việc thực hiện giao dịch không dùng đến tiền mặt là bản ghi các giao dịch được theo dõi một cách rõ ràng, dù bạn tiến hành thanh toán thông qua thẻ, chuyển khoản, QR Code,... và do đó giúp tiết kiệm thời gian ghi chép các khoản chi tiêu hàng ngày.

Với lối sống đã quen tạo kế hoạch và ngân sách chi tiêu, giới trẻ thường căn cứ vào lịch sử thanh toán để xác định tổng số tiền đã sử dụng trong tháng. Khi sử dụng tiền mặt để thanh toán, họ thường mắc phải lỗi chi tiêu một cách thiếu kiểm soát, dẫn đến tình trạng tiêu hết tiền mà không rõ đã dùng vào việc gì. Trái lại, nhờ việc sử dụng các hình thức thanh toán kỹ thuật số như thẻ ngân hàng và ví điện tử, họ có thể dễ dàng theo dõi và kiểm soát được các khoản chi tiêu, đảm bảo không vượt quá khả năng tài chính của bản thân.

Sự tinh tế của Gen Z còn được biểu lộ qua cách họ "săn đón" các khuyến mãi. Hầu hết các ngân hàng và các ứng dụng ví điện tử đều thường tung ra các dịch vụ ưu đãi, giảm giá,... nhằm kích thích nhu cầu mua hàng của người sử dụng. Với hình thức tiền mặt, chắc chắn rằng những ưu đãi này sẽ không thể tồn tại. Tuy nhiên, việc lựa chọn hình thức thanh toán không dùng tiền mặt và tận dụng các chương trình ưu đãi sẽ giúp người tiêu dùng không những mua sắm mà còn tiết kiệm được.

Đối với thẻ tín dụng của các ngân hàng, cách khuyến mãi thường thấy chính là chiết khấu tiền, còn đối với các ứng dụng thanh toán như Viettel Money thì lợi ích đến từ các mã giảm giá khi mua hàng online, chi trả hóa đơn tiền điện, nộp tiền học phí hoặc chỉ đơn giản là order thức ăn.

"Tôi thường thanh toán qua ứng dụng ví điện tử khi mua đồ ăn hoặc vé xem phim, với mức khuyến mãi thường từ 10% đến 15%, thậm chí đôi khi còn cao hơn. Nếu tính theo số tiền, thì mỗi lần mua hàng có thể không tiết kiệm được nhiều. Tuy nhiên, vì đây là các khoản tiêu dùng định kỳ và khi tính tổng vào cuối tháng, tôi cũng có thể tiết kiệm được một khoản tiền khá đáng kể, điều mà nếu sử dụng tiền mặt thì không thể làm được", Tường Vy, một cô gái sinh năm 2003 chia sẻ.

Dù sao, việc tiêu dùng và điều hành ngân quĩ cá nhân vẫn còn phụ thuộc nhiều vào khả năng điều hành tài chính của từng cá nhân. Lựa chọn hình thức thanh toán không dùng tiền mặt có nhiều ưu điểm, tuy nhiên, nếu không tự quản lý được các khoản thu chi hợp lý, thì rất dễ rơi vào tình trạng "trắng tay" hoặc thậm chí là lâm vào việc mắc nợ với các công ty tài chính, ngân hàng.

Theo lời Gia Hân phân tách: "Việc sử dụng thẻ tín dụng thực sự rất tiện lợi, tuy nhiên, theo quan điểm của em, chúng ta vẫn nên tự lập bảng cân đối giữa chi tiêu và thu nhập, đừng để cho chi tiêu vượt quá thu nhập hàng tháng. Nếu không cẩn thận, rất dễ rơi vào cảnh mắc nợ ngân hàng, khi ấy việc phải chịu phí phạt hoặc lãi suất tín dụng là điều không ai mong muốn".

Rõ ràng, sự phát triển không ngừng của công nghệ đã dần làm biến đổi cách sử dụng và thanh toán, đặc biệt ở nhóm Gen Z luôn mở đầu với những xu thế mới. Việc chọn phong cách sống không dùng tiền mặt là cách họ tận dụng công nghệ để đạt đến một cuộc sống tiện lợi hơn.

Tuy nhiên, để hóa thân trở thành một người tiêu dùng sáng suốt, chúng ta không thể chỉ đơn thuần lệ thuộc vào công nghệ. Nếu không có sự lập kế hoạch và quản lý chi tiêu cẩn thận, việc áp dụng các hình thức thanh toán không dùng đến tiền mặt có khả năng tạo ra các rắc rối không mong muốn.