CÔNG NGHỆ

Theo Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống rửa tiền, tài trợ vũ khí vừa được ban hành, Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan hoàn thành xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh đối với tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo trong tháng 5-2025.

Yêu cầu từ thực tiễn

Năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định chấp thuận đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo và giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành liên quan như Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN). Tuy nhiên, đến nay vẫn còn thiếu hụt về pháp lý đối với lĩnh vực đang phát triển mạnh mẽ này.

Từ đầu năm 2024 đến nay, giá của đồng tiền số Bitcoin đã tăng khoảng 37%, đạt mức 64.000 USD/BTC (tương đương 1,57 tỉ đồng). Theo thống kê mới nhất từ ứng dụng Crypto Crunch App - một ứng dụng tại Mỹ chuyên về việc thu thập thông tin về các loại tiền số - Việt Nam hiện có khoảng 26 triệu người sở hữu tiền ảo, đứng thứ 3 trên thế giới, chỉ sau Ấn Độ và Mỹ.

Mặc dù chưa có cơ chế pháp lý chính thức, nhưng việc mua bán và giao dịch tiền ảo tại Việt Nam vẫn diễn ra sôi động thông qua các sàn quốc tế. Các loại tiền số phổ biến như Bitcoin, Ethereum... đang được nhiều người tham gia giao dịch, đầu tư.

Anh Nguyễn Dũng Minh (sống tại Hà Nội) cho biết việc giao dịch mua bán các loại tiền điện tử như Bitcoin, Ethereum hiện nay khá đơn giản thông qua các sàn giao dịch, với nhiều phương thức khác nhau. Trong đó, nhiều cá nhân đầu tư tiền ảo ở Việt Nam sử dụng phương thức giao dịch ngang hàng (P2P) - là hoạt động mua bán tiền mã hóa trực tiếp giữa các người dùng mà không thông qua trung gian.

Luật sư Bùi Anh Tuấn (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nhận thấy rằng việc xử lý tiền ảo và tài sản ảo trong lĩnh vực công nghệ, bảo mật và sở hữu là khá phức tạp. Nhiều quốc gia cũng chưa có quan điểm rõ ràng về loại tài sản này, do đó việc thiết lập một khung pháp lý cần phải được thực hiện cẩn thận. Tuy nhiên, luật sư Tuấn nhấn mạnh rằng việc có một khung pháp lý để quản lý là cần thiết, vì hoạt động giao dịch, mua bán và đầu tư tiền số đang diễn ra hàng ngày. Việc xây dựng khung pháp lý cho tiền ảo và tài sản ảo sẽ giúp quản lý các giao dịch liên quan, đảm bảo nghĩa vụ thuế, giải quyết tranh chấp và hạn chế tình trạng lừa đảo. Điều này cũng giúp ngăn chặn rủi ro rửa tiền và tài trợ khủng bố thông qua giao dịch tiền mã hóa.

Nghiên cứu thận trọng

Đại diện của Bộ Tài chính cho biết rằng đã yêu cầu các đơn vị thuộc bộ, trong đó có Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, hợp tác với các bộ, ngành để nghiên cứu và xây dựng khung pháp lý cho tiền ảo, tài sản ảo, đảm bảo tiến độ được đề ra. Bộ Tài chính cũng nhận thấy rằng tiền ảo, tài sản ảo là một lĩnh vực khó và "tương đối nhạy cảm" tại Việt Nam.

Theo Bộ Tư pháp, trên thế giới, một số quốc gia đã cấm tiền ảo và tài sản ảo, trong khi có quốc gia khác lại cho phép hoạt động trong lĩnh vực này. Ngoài ra, một số quốc gia cũng đưa ra các điều kiện nghiêm ngặt để quản lý. Cơ quan này cũng nhận thấy rằng lĩnh vực tiền ảo và tài sản ảo, mặc dù có rủi ro nhất định, nhưng cũng mang lại nhiều tiềm năng và cơ hội. Vì vậy, việc xây dựng khung pháp lý cần đảm bảo sự hài hòa giữa các khía cạnh.

Theo chuyên gia kinh tế TS Lê Đăng Doanh, trong thời đại kinh tế số, việc chậm trễ trong nghiên cứu chính sách có thể dẫn đến tình trạng bị tụt hậu. Ông Doanh cũng nhấn mạnh rằng việc chậm chân trong việc xây dựng khung pháp lý cho lĩnh vực tiền ảo, tài sản ảo có thể gây ra những khó khăn trong công tác quản lý. Ông cũng lưu ý rằng các loại tài sản số được đánh giá rất tiềm năng và là xu hướng phát triển, do đó nếu không quản lý kịp thời, cơ hội có thể trôi qua.

Theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, trước hết cần tiến hành nghiên cứu một cách toàn diện để nhận biết bản chất pháp lý của tiền điện tử, tài sản ảo, từ đó xác định khái niệm về loại tài sản này. Ông Doanh nhấn mạnh rằng hiện nay, hoạt động đầu tư tiền điện tử đang phát triển mạnh mẽ nhưng do thiếu khung pháp lý nên chưa thể quản lý thuế trong lĩnh vực này. Vì vậy, các yếu tố này cần được các cơ quan chức năng lưu ý khi xây dựng khung pháp lý để điều chỉnh đối với tiền điện tử, tài sản ảo.

Tiền ảo, tài sản ảo là một vấn đề phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro chưa được đánh giá đầy đủ. Vì vậy, luật sư Bùi Anh Tuấn đã đề xuất việc xem xét xây dựng một khung pháp lý thử nghiệm cho tài sản ảo, áp dụng cho những nhóm đối tượng cụ thể thay vì áp dụng rộng rãi. Trong đó, việc xác định quyền sở hữu đối với tài sản ảo được coi là một trong những vấn đề quan trọng cần được xem xét.