Khi Floria Tan gửi hồ sơ xin thực tập tại Meituan - một trong những công ty giao hàng hàng đầu ở Trung Quốc, cuộc phỏng vấn đầu tiên của cô không diễn ra với một con người thực sự.
Người phỏng vấn được xây dựng bằng công nghệ AI, hình ảnh thể hiện là một người phụ nữ, có tuổi tác tương đương với Tan, với nụ cười ấm áp. Cô đã giới thiệu một cách ngắn gọn về Meituan và đặt ra nhiều câu hỏi đã được chuẩn bị sẵn, chẳng hạn như "Bạn đã từng trải qua những khó khăn gì trong quá khứ?". Sau mỗi câu trả lời được đưa ra, người phỏng vấn AI này sẽ tóm tắt lại những nội dung đã được chia sẻ và tiếp theo là một câu hỏi khác.
Người phỏng vấn là một hình đại diện AI, hoạt động dựa trên một bộ câu hỏi đã được chuẩn bị, nhưng lại sử dụng một mô hình ngôn ngữ tiên tiến để tạo ra những cuộc đối thoại tự nhiên hơn. Tuy nhiên, Tan chia sẻ với Rest of World rằng trải nghiệm này giống như đang tham gia một bài kiểm tra viết hơn là một cuộc trò chuyện thực sự. "Tôi không cảm thấy đây là một con người thật", cô cho biết. "Tôi chỉ đơn giản là nhìn vào camera và nói".
Trước đây, các buổi phỏng vấn xin việc liên quan đến AI từng được xem như một điều lạ lẫm, nhưng giờ đây chúng đã trở thành một xu hướng phổ biến hơn khi nhiều công ty khởi nghiệp đang nỗ lực xây dựng doanh nghiệp dựa trên những khả năng ấn tượng được thể hiện bởi các nền tảng như OpenAI. Phần lớn các công ty sẽ lựa chọn phương pháp này để có thể lọc hàng nghìn ứng viên cùng một lúc mà không tốn quá nhiều thời gian, sức lực hay chi phí. Tuy nhiên, khi các công ty đua nhau áp dụng AI vào trong hoạt động kinh doanh của mình, những trải nghiệm như của Tan sẽ ngày càng trở nên phổ biến.
Ý tưởng ứng dụng các mô hình ngôn ngữ lớn nhằm tự động hóa quy trình tuyển dụng ngày càng phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực doanh nghiệp tại Hoa Kỳ. Một cuộc khảo sát được thực hiện bởi công ty ResumeBuilder năm 2023 với 1.000 nhân viên ở Mỹ cho thấy rằng 10% các doanh nghiệp đã áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quy trình tuyển dụng, trong khi 30% còn lại dự định sẽ tích hợp AI trong năm tới. Công ty nghiên cứu Gartner đã xếp hạng các chatbot ngôn ngữ tự nhiên là một trong những đổi mới quan trọng của ngành tuyển dụng trong năm 2023, coi công nghệ này là một thí nghiệm với nhiều triển vọng.
Giải pháp này hiện đang được nhiều người ưa chuộng tại Trung Quốc và Ấn Độ. Ngoài Florian Tan, nhiều ứng viên phỏng vấn vào các công ty như Siemens, China Mobile và Estee Lauder cũng đã trải qua những trải nghiệm tương tự với các cuộc phỏng vấn sử dụng công nghệ AI tại Trung Quốc, theo các bài viết trên mạng xã hội.
MoSeeker, một nhà cung cấp hệ thống tuyển dụng sử dụng trí tuệ nhân tạo tại Trung Quốc, đã tiến hành hàng trăm nghìn cuộc phỏng vấn tự động hàng năm và cho biết các công ty đa quốc gia như Disney và Mars nằm trong số các khách hàng của họ. Bên cạnh đó, các nền tảng như Talently.ai, Instahyre và Intervue là những công cụ AI mà các công ty Ấn Độ áp dụng trong quy trình tuyển dụng.
Có rất nhiều phương pháp để tự động hóa quy trình tuyển dụng. Bước khởi đầu đơn giản là xây dựng một danh sách chuẩn các câu hỏi sẽ được sử dụng trong buổi phỏng vấn đầu tiên, đây là một biện pháp thường được áp dụng nhằm giảm thiểu sự phân biệt do định kiến văn hóa. Khi các câu hỏi đã được chuẩn hóa, sự tham gia của con người sẽ chỉ mang lại lợi ích tối thiểu.
Các doanh nghiệp thường chuyển đổi từ phỏng vấn trực tiếp sang các cuộc gọi từ xa qua Zoom, sau đó là video được ghi hình trước của một ứng viên, và cuối cùng là một hình đại diện hoàn toàn do máy tính tạo ra.
Sự tiến bộ của các nền tảng AI tạo sinh như OpenAI và Anthropic đã mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp tự động hóa quy trình nhiều hơn, bổ sung các câu hỏi theo dõi dựa trên phản hồi thông qua hệ thống ngôn ngữ tự nhiên của các nền tảng này. Talently.ai là một trong số đó, chuyển đổi các câu trả lời phỏng vấn thành văn bản và áp dụng công nghệ để tạo ra phản hồi. Nhà sáng lập Qasim Salam đã chia sẻ với Rest of World rằng công ty của ông có khả năng tiết kiệm cho khách hàng tới 80% thời gian làm việc cho mỗi vị trí cần tuyển dụng.
Salam tin rằng những người phỏng vấn qua AI có xu hướng ít thiên vị hơn so với con người. Ông cho biết: "Họ không bị chi phối bởi cảm xúc hay tâm trạng tiêu cực trong quá trình phỏng vấn, do đó sẽ không loại bỏ ứng viên vì những lý do đó". "Dù bạn có màu da nào, xuất xứ ra sao hay giọng nói như thế nào... AI chỉ tập trung vào khả năng của ứng viên".
Các công ty tuyển dụng sử dụng công nghệ AI cũng quảng bá về khả năng của mình trong việc đáp ứng một cách hiệu quả các yêu cầu tuyển dụng từ phía khách hàng. Sarbojit Mallick, đồng sáng lập của Instahyre, một công ty khởi nghiệp về nhân sự tại New Delhi, áp dụng AI để kết nối các ứng viên với những nhà tuyển dụng. Mallick đã chia sẻ với Rest of World rằng mỗi công ty có những yêu cầu khác nhau tùy thuộc vào từng khu vực. Chẳng hạn, khi Uber tìm kiếm nhân sự Ấn Độ cho văn phòng của họ tại Hoa Kỳ, họ ưu tiên tuyển dụng những chuyên gia có kỹ năng hệ thống vững vàng. "Tuy nhiên, khi Uber mở văn phòng tại Hyderabad và Bengaluru, họ lại hướng tới những ứng viên có tinh thần khởi nghiệp." Mallick cũng cho biết rằng một mô hình thành công là mô hình có khả năng nhận diện được những sở thích đó và kết hợp chúng, ngay cả khi các công ty chưa xác định được yêu cầu một cách rõ ràng.
Sự việc này đã gợi lên lo ngại về khả năng lồng ghép thiên vị vào quy trình tuyển dụng. Tuy nhiên, Mallick nhấn mạnh rằng, trong các tình huống phân biệt đối xử rõ ràng, Instahyre sẽ áp dụng một phương pháp khác. "Với một số vị trí cụ thể, một số nhà tuyển dụng tin rằng chỉ có nam mới đủ điều kiện, còn phụ nữ thì không, điều này hoàn toàn không đúng," ông cho hay. "Do đó, trong những trường hợp như vậy, chúng tôi đã đào tạo mô hình AI của mình để xóa bỏ những loại thiên vị ấy."
Các chuyên gia cho rằng những biện pháp đó không đủ để ngăn chặn tình trạng thiên vị xâm nhập vào dữ liệu đào tạo. Hilke Schellmann, một chuyên gia nghiên cứu về thiên vị trong thuật toán tại Trung tâm Pulitzer, đã chia sẻ với Rest of World rằng thiếu tính minh bạch là yếu tố đáng lo ngại nhất. Cô bày tỏ mong muốn rằng các nhà tuyển dụng và quản lý tuyển dụng cần có những tiêu chí và phương pháp rõ ràng để đánh giá ứng viên. Tuy nhiên, cô cũng nhấn mạnh rằng chúng ta không thể biết ChatGPT đánh giá mọi người dựa trên tiêu chí nào trong các hệ thống này.
Điều này không có nghĩa là những người hoài nghi như Schellman tin rằng các hệ thống AI sẽ không có vai trò trong quá trình tuyển dụng, nhưng chuyên gia này mong muốn có nhiều biện pháp bảo vệ hơn trước khi chúng được áp dụng. Schellman cho biết: “Các công ty này cần phải cung cấp các báo cáo kỹ thuật rõ ràng để cho chúng tôi thấy: Đây là cách chúng tôi phát triển công cụ, đây là cách chúng tôi đảm bảo tính hợp lệ. Nó thực sự kiểm tra những yếu tố mà chúng tôi cần trong công việc này. Và đây là cách chúng tôi giảm thiểu sự thiên lệch”. “Cho đến thời điểm này, tôi vẫn chưa nhìn thấy bất kỳ báo cáo kỹ thuật nào như vậy”.
Cô cũng bày tỏ mối quan tâm về việc chú trọng vào quy mô. Dù hệ thống cần dữ liệu đào tạo để nâng cao hiệu quả, nhưng việc dày đặc dữ liệu thường khiến cho việc tìm hiểu lý do đằng sau một quyết định cụ thể trở nên khó khăn. Schellman nhận định: "Trong lĩnh vực tuyển dụng, việc có thêm nhiều dữ liệu không nhất thiết phải là giải pháp cho mọi vấn đề". "Càng cung cấp nhiều dữ liệu, nguy cơ xảy ra thiên lệch càng lớn".
Trong khi đó, một vài ứng viên đang lợi dụng trí tuệ nhân tạo để gian lận trong các cuộc phỏng vấn. Trên mạng xã hội tại Trung Quốc, có những công ty đang cung cấp dịch vụ AI với lời hứa sẽ hỗ trợ mọi người trong việc trả lời các câu hỏi phỏng vấn theo thời gian thực. Carlos Chen, người sáng lập Whisper Interview tại Thượng Hải vào tháng 4, đã phát triển ứng dụng này để ghi lại các câu hỏi phỏng vấn và tạo ra các câu trả lời thông qua GPT-4o cho phép các ứng viên có thể đọc theo. Hiện tại, ứng dụng đã thu hút gần 10.000 người dùng. Chen cho biết một số trong số họ đã thành công trong các cuộc phỏng vấn nhờ vào sự hỗ trợ của ứng dụng này.
